Je bent en wordt
in interactie met anderen
wie je bent.
-Simone de Beauvoir-
“We are most triggered by people that mirror back the parts in
our selves or family members we would like to reject or even detroy.”
Tips voor Bijrijders
hoe grenzen te bewaken
Het model geeft inzicht in waar iemand zonder ASS zijn/haar eigen grenzen mag bewaken, want het is nu eenmaal vermoeiend om je telkens weer te moeten aanpassen aan die ander. Let wel: die ander past zich op haar/zijn manier ook ontzettend aan, zo voelt diegene dat heel sterk, immers hun prikkels- en informatieverwerking draait meer toeren dan dat van jou! Bovendien zijn zij, getriggerd door afwijzingsgevoeligheid, meesters in het maskeren van hun ongemak, waardoor over het hoofd gezien kan worden dat zij ontzettend hun best doen…
- Breng je kind wat vaker een paar dagen onder bij anderen zodat de rest van het gezin tot rust kan komen.
- Pick your battles, laat dingen gewoon gaan om reden van het bewaren van je eigen rust en de vrede in huis, dat mag, dat is geen verwennerij (wat anderen daar ook over zeggen).
- Ga minder vaak langs bij het familielid, wees duidelijk waarom je dat doet door bijvoorbeeld aan te geven dat het bezoek voor jou vermoeiend is (hou het altijd bij jezelf), zodat zij zich niet afgewezen voelen.
- Spreek duidelijk af hoe lang iemand mag logeren/blijven (bijvoorbeeld als je studerende kind naar huis komt) en geef aan in woord en gebaar dat dat niets te maken heeft met houden van, maar meer omdat jij dat graag zo wil inrichten voor jezelf.
- Probeer te ‘zijn’ in plaats van de oplossing te willen geven.
- Spreek duidelijke taal, zonder nuances aan te brengen, het is ja of nee, zwart of wit en niks er tussenin.
- Gebruik geen twijfeltaal, zoals ‘misschien’ of ‘dat zou kunnen’ of ‘ik denk’. Iemand met ASS wordt hier onrustig van of ziet dat als een ‘ja’ of ‘nee’ naar gelang haar/zijn eigen verlangen.
Mensen met ASS zullen in bovenstaande discussie of iets een 6 of een 9 is niet in staat zijn even ‘om te lopen’ en begrip te krijgen voor andermans perspectief. Ze blijven tegenover elkaar staan, verbinding of echt contact is hierdoor beperkt. Daar hebben zij zelf over het algemeen weinig last van, hun eenzaamheid zal de schuld van die ander zijn die hen maar niet wil begrijpen. Bij die mensen die deze lijdensdruk willen aanpakken bestaat de kans dat zij hulp gaan zoeken. Diagnostisering helpt om partijen bewust te maken van de (on)mogelijkheden en zowel Bijrijder en ASS-er nader tot elkaar te brengen.
Bijrijders willen vaak bemiddelen en brengen dan nuance aan, gebruiken daar ook vaak twijfeltaal bij. Dat schept verwarring, wat zich kan uiten in heftige emoties bij iemand met ASS, zoals woede, paniek of verdriet. Afwijzingsgevoeligheid en onrechtvaardigheidsgevoel (ontstaan uit onvermogen voor andermans perspectief, empathie, waardoor het onrechtvaardigheidsgevoel gebaseerd is op ‘gelijk willen krijgen’) vergroot deze emoties. Deze emoties zijn allemaal echt en waar, hoe onredelijk ze ook lijken.
De Bijrijder is geneigd om dit allemaal in goede banen te willen leiden… en om conflict te vermijden laat hij/zij regelmatig over zijn/haar eigen grenzen gaan door toe te geven, mee te bewegen. Het (tijdelijk) uit contact te gaan is vaak voor beiden het beste. Is het echter je (thuiswonende) kind, dan heb je een ouderlijke verantwoordelijkheid te nemen en is uit contact gaan onmogelijk. Een vreselijk dilemma dat vaak leidt tot burn-out, verdriet of erger.
Bijrijder, ben je onzeker over
dat jijzelf ASS hebt?
Zeggen mensen wel eens tegen je dat je een autist bent of grap jij er zelf over als je objecten op jouw bureau eerst uitlijnt voordat je aan het werk gaat? Of denk je het omdat je vanwege jouw ASS-kind tot in de detail alles voor wil zijn en voor hem/haar ‘als een gek’ alles in kaart brengt met stickers, lijstjes en zandlopers? Raak je hier gestrest van?
Weet, als je bent opgegroeid in een familiesysteem met ASS, dat nurture ook invloed heeft op jouw gedrag. Immers: (te) direct communiceren (eerlijk, zonder nuance), objecten rangschikken of uitlijnen of bij discussies de deur figuurlijk dicht gooien: het kan aangeleerd, nuture, zijn. Je vader/moeder, misschien wel allebei, deden dat immers ook.
Hoe kom je hierachter? Antwoord: luister naar je intuïtie.
Het feit dat je dit herkent en deze pagina al tot hier hebt doorgeploegd zegt dat je kunt (zelf)reflecteren en waarschijnlijk geen ASS hebt. Wellicht heb je wel kenmerken, maar dat maakt je nog geen typische autist. Niemand is één ding. Waarschijnlijk weet jij intuïtief precies (ook bij stress) wat je wel of juist niet moet doen of zeggen. Luister eens wat vaker naar je onderbuik. Jij hebt die tenminste! Mensen met autisme niet.
En al heb je ASS, als je geen last ervaart en je omgeving ook niet (! al eens gevraagd?) en je leert (uiteindelijk) van de lessen die langskomen: dan is het ook goed. Autisme is niet in zijn definitie fout of negatief, bepaalde aspecten kunnen als talent dienen. Autisme zou eigenlijk meer een aspect van eigenheid moeten zijn en in mindere mate een beperking.
Als ASS-ers hun bijzondere eigenheid kunnen inzien en accepteren is het bijsturen ervan minder energieslurpend voor de bijrijders.
Het meest verwarrende voor BIJRIJDERS is dat autisme onzichtbaar is
Bemoediging voor Bijrijders
Het komt echt allemaal goed.
Weet dat kinderen en jong volwassenen met ASS goed te ‘programmeren’ zijn (net zoals mensen zonder ASS overigens). Alleen mensen met ASS hebben onconventionele (!) begeleiding/opvoeding nodig. Ze leren op een andere manier ‘geaccepteerde’ sociale regels aan.
Onthoud dat ook aangeleerd sociaal gedrag oprecht is, immers: mensen met ASS kunnen niet manipuleren, pesten of liegen vanwege hun hoge moraal en gebrek aan nuance. Al lijkt het soms wel zo, omdat hun analytisch onvermogen tot (on)echte belevingen kan leiden en zij enkel vanuit zichzelf de wereld om zich heen kunnen begrijpen. Ze zijn niet egoïstisch of narcistisch, ze hebben alleen moeite met (zelf)reflectie en empathie. Zie de cartoon hierboven.
Hou verbinding, laat altijd voelen dat je van ze houdt, al kun je ze bij gelegenheid achter het behang plakken of erger.
Onthoud: als ASS-ers hun bijzondere eigenheid kunnen inzien en accepteren is het bijsturen ervan minder energieslurpend voor de bijrijders.
Zoek schaamteloos hulp om die bijzondere (opvoedings)regels te achterhalen. Je kunt ze namelijk echt niet zelf bedenken. Zelfs de beste moeder/vader ter wereld kan dat niet!
Hulp kun je vinden bij bijvoorbeeld het Dr Leo Kannerhuis in Amsterdam of een centrum voor kinder- en Jeugdpsychiatrie bij jouw in de regio (via GGZ).
Heb je een dierbare op leeftijd met ASS?
Accepteer dat zij/zij moeilijk is te ‘(her)programmeren’. Oefen dan in ‘zijn’, dat lukt beter als je begrijpt hoe hun wereld in elkaar steekt.
Accepteer je verwachtingen ten aanzien van die ander. Dat doe je door toe te staan dat jouw verwachtingen er mogen zijn, zoals ook de teleurstelling die daarbij hoort. Je hebt recht als kind op de verbining met je ouder, dat mag je echt verwachten. Als je dat niet krijgt mag je daar verdrietig over zijn. Dat is jouw verdriet en van niemand anders. Ben je boos? Weet dan dat hier verdriet en onmacht onder zit en dat je boosheid daarover gaat.
Tenslotte: zorg goed voor jezelf.
Opgroeien met een ouder met ASS of een kind hebben met ASS vormt je. Als je bent opgegroeid met een ouder met autisme ben je tekort gekomen: de behoefte voor de diepe verbinding met die ouder of met je kind mist. Dat is een leegte en zal effect hebben op hoe je (als volwassene) in het leven staat.
Wellicht voel je je vaak alleen of zelfs eenzaam, terwijl je een prima sociaal netwerk hebt. Misschien heb je moeite met in het hier- en nu leven, word je continu afgeleid door praktische zaken of dingen die in je hoofd zitten en kan je je hoofd niet ‘uit’ zetten? Gekmakend. Het besef dat ASS in je genen zit luidt vaak een rouwproces in, verdriet voor wat er niet was. Ook wrok en woede uitbarstingen kunnen een deel van je persoonlijkheid lijken (!). Of hele lelijke gedachten, waar je telkens van schrikt. Kortom: een emotionele achtbaan. Daarom: zorg goed voor jezelf, jij verdient aandacht en zorg. En ja ook dat moet je weer zelf doen…. Niemand anders kan die leegte voor je vullen, het is er. Hoe ga je ermee om? Dat is een zoektocht en erover praten en lezen helpt, bekijk vooral de boekenlijst onder Bronnen.
Bronnen
Hoe te leven?
Volgens schrijver Thomas Verbogt gaat de roman daarmee ook over de vraag ‘hoe te leven?’ Daarop bestaat geen eenduidig antwoord. Eenieder zal dat voor zichzelf moeten formuleren. Het bespreken van deze gevoelens bracht mij persoonlijk in ieder geval dichter bij de kunst van het liefhebben, waarin ik blijf oefenen.
Lezers mogen zich verwonderen. Het is mijn verhaal. Een verhaal dat ik met uiterste zorg heb laten groeien, vanuit eigen pijn, bezieling, liefde en verwondering. Daarbij steeds mijn teksten gesnoeid om de oogst uiteindelijk te kunnen delen.
Klik op de afbeelding voor de boekenlijst.